Acyklowir – działanie, dawkowanie, skutki uboczne
Acyklowir jest syntetycznym lekiem przeciwwirusowym, który skutecznie hamuje replikację wirusów opryszczki, ospy wietrznej i półpaśca. Substancja ta stanowi analog guanozyny i działa selektywnie w komórkach zakażonych wirusem, co zapewnia jej wysoki profil bezpieczeństwa.
Jak działa Acyklowir?
Mechanizm działania Acyklowiru polega na jego selektywnej aktywacji w zakażonych komórkach przez wirusową kinazę tymidynową. Po wniknięciu do komórki gospodarza lek ulega fosforylacji do czynnego metabolitu, który następnie wiąże się z polimerazą DNA wirusa. Dzięki temu proces zostaje zatrzymany przez wbudowanie się struktury leku w DNA wirusa, co hamuje jego dalszą replikację. Acyklowir nie wpływa na metabolizm komórek gospodarza, ponieważ zdrowe komórki ludzkie nie posiadają wirusowej kinazy tymidynowej.
Wskazania do stosowania Acyklowiru
Acyklowir jest wskazany w leczeniu zakażeń skóry i błon śluzowych wywołanych przez wirus opryszczki pospolitej (HSV typu 1 i 2), w tym pierwotnego i nawracającego opryszczkowego zakażenia narządów płciowych. Lek stosuje się również w zapobieganiu nawrotom opryszczki pospolitej u pacjentów z prawidłową odpornością oraz w zapobieganiu zakażeniom u osób ze zmniejszoną odpornością. Dodatkowo Acyklowir jest skuteczny w leczeniu zakażeń wywołanych przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella-Zoster virus).
Substancja wykazuje aktywność wobec wirusa opryszczki pospolitej, ospy wietrznej i półpaśca, a także słabszą aktywność przeciwko wirusowi Epsteina-Barr i cytomegalii.
Dostępne postacie i dawki Acyklowiru
Acyklowir dostępny jest w różnych postaciach farmaceutycznych dostosowanych do rodzaju zakażenia i potrzeb pacjenta. Najczęściej stosowane są tabletki doustne w dawkach 200 mg, 400 mg i 800 mg. Dostępna jest również postać maści do stosowania zewnętrznego na skórę oraz maść oczna. W przypadkach ciężkich zakażeń lub u pacjentów z zaburzeniami wchłaniania stosuje się proszek do sporządzania roztworu do infuzji dożylnych.
Dawkowanie Acyklowiru
Leczenie zakażeń wirusem opryszczki pospolitej
W zakażeniach wywołanych wirusem opryszczki pospolitej zaleca się dawkę 200 mg acyklowiru 5 razy dziennie co 4 godziny z przerwą nocną przez 5 dni. U pacjentów ze znacznie zmniejszoną odpornością lub zaburzeniami wchłaniania dawkę można podwoić do 400 mg 5 razy dziennie. Leczenie należy rozpocząć jak najwcześniej po rozpoznaniu zakażenia, najlepiej w okresie prodromalnym lub tuż po pojawieniu się pierwszych objawów.
Zapobieganie nawrotom opryszczki
Przy zapobieganiu nawrotom opryszczki pospolitej stosuje się zazwyczaj dawkę 200 mg 4 razy dziennie co 6 godzin. Alternatywnie można zastosować dawkowanie 400 mg 2 razy dziennie co 12 godzin lub 800 mg raz dziennie. Terapię należy kontynuować nieprzerwanie zgodnie z zaleceniem lekarza.
Leczenie ospy wietrznej i półpaśca
W leczeniu zakażeń spowodowanych wirusem ospy wietrznej i półpaśca zaleca się przyjmować dawkę acyklowiru w ilości 800 mg 5 razy w ciągu doby co około 4 godziny z przerwą nocną przez 7 dni. U osób o znacznie obniżonej odporności lekarz może zadecydować o dożylnym podawaniu leku.
Przeciwwskazania
Głównym przeciwwskazaniem do stosowania Acyklowiru jest uczulenie na acyklowir, walacyklowir lub inne składniki preparatu. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z niewydolnością nerek, ponieważ Acyklowir może negatywnie wpływać na funkcję nerek. Lek może również oddziaływać z innymi substancjami mogącymi uszkadzać nerki.
Ostrzeżenia i środki ostrożności
Ciąża
Nie zaleca się stosowania Acyklowiru w czasie ciąży, chociaż w niektórych przypadkach lekarz może rozważyć jego podanie po ocenie stosunku korzyści do ryzyka. Substancja może przenikać przez łożysko, dlatego konieczna jest szczególna ostrożność.
Karmienie piersią
Acyklowir zaliczany jest do kategorii L2 – leków bezpiecznych w czasie laktacji, prawdopodobnie kompatybilnych z karmieniem piersią. Lek przenika do mleka matki w niewielkich ilościach i nie stanowi znaczącego ryzyka dla dziecka karmionego piersią. Zaleca się jednak obserwację dziecka i konsultację z lekarzem.
Prowadzenie pojazdów
Acyklowir może powodować zawroty głowy i bóle głowy, co może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów. Pacjenci powinni zachować ostrożność przy prowadzeniu samochodu lub obsłudze maszyn, szczególnie na początku terapii.
Inne ostrzeżenia
U pacjentów z chorobami nerek konieczne jest regularne monitorowanie stężenia mocznika i kreatyniny we krwi. Przy długotrwałym stosowaniu lub powtarzających się cyklach leczenia może dochodzić do uodpornienia wyselekcjonowanych szczepów wirusa na Acyklowir.
Interakcje Acyklowiru
Z innymi lekami
Acyklowir może wchodzić w interakcje z lekami nefrotoksycznymi, co zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek. Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu z lekami mogącymi negatywnie wpływać na funkcję nerek. Konieczne jest poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach przed rozpoczęciem terapii Acyklowirem.
Z alkoholem
Chociaż Acyklowir nie wykazuje bezpośrednich interakcji z alkoholem, jego spożywanie podczas terapii nie jest zalecane. Alkohol może osłabiać działanie leku i nasilać skutki uboczne, takie jak zawroty głowy i bóle głowy. Dodatkowo alkohol obciąża wątrobę, co może wpływać na metabolizm leku i zmniejszać jego skuteczność.
Działania niepożądane Acyklowiru
Najczęściej występującymi skutkami ubocznymi po doustnym podaniu Acyklowiru są bóle i zawroty głowy, mdłości, nudności, wymioty, biegunkę oraz zmęczenie. Pacjenci mogą również doświadczać świądu i wysypki skórnej.
Przy dożylnym podaniu mogą wystąpić reakcje zapalne w miejscu podania, zapalenie żył oraz gorączka. W przypadku podania leku poza łożysko naczyniowe możliwe są ciężkie uszkodzenia skóry.
Stosowanie maści do oczu może powodować zapalenie spojówek lub brzegów powiek, przemijające pieczenie oka oraz keratopatię. Aplikacja maści na skórę może wiązać się z przesuszeniem i złuszczaniem skóry, pieczeniem, świądem lub kontaktowym zapaleniem skóry.
Przedawkowanie Acyklowiru
Jednorazowe przyjęcie nawet dużej dawki Acyklowiru (do 20 g) doustnie rzadko powoduje objawy toksyczności ze względu na słabe wchłanianie z przewodu pokarmowego. Przyjmowanie wielokrotnie wyższych dawek przez kilka dni może prowadzić do nudności, wymiotów, bólu głowy oraz splątania.
Przedawkowanie przy podaniu dożylnym jest znacznie bardziej niebezpieczne i może powodować niewydolność nerek, pobudzenie, splątanie, omamy, drgawki, a nawet śpiączkę. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Preparaty zawierające Acyklowir
Na polskim rynku dostępnych jest wiele preparatów zawierających Acyklowir w różnych postaciach i dawkach. Do najpopularniejszych należą Hascovir w tabletkach 200 mg, 400 mg i 800 mg, Axoviral, Acix 500 oraz Aciclovir Ziaja w postaci kremu. Dostępne są również preparaty takie jak Hascovir Pro w postaci kremu do stosowania miejscowego oraz Sentino w dawce 12,5 mg.
Część preparatów z Acyklowirem dostępna jest bez recepty w przypadku stosowania miejscowego, podczas gdy formy doustne w wyższej dawce wymagają recepty lekarskiej.