Przyczyny, objawy i leczenie nadczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy – przyczyny

Nadczynność tarczycy, zwana również hipertyreozą, to choroba charakteryzująca się zwiększoną produkcją hormonów tarczycy, co prowadzi do przyspieszonej przemiany materii i zaburzeń w funkcjonowaniu różnych narządów i układów organizmu. Jest to jedno z najczęściej występujących zaburzeń hormonalnych, dotykające głównie kobiet w wieku 20-40 lat.

Przyczyny nadczynności tarczycy mogą być różnorodne i w wielu przypadkach są niejasne. Do najczęstszych przyczyn tego schorzenia należą choroby autoimmunologiczne, nadmierna podaż jodu, guzki tarczycy i zapalenie tarczycy.

Choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Gravesa-Basedowa, stanowią najczęstszą przyczynę tego schorzenia. Choroba Gravesa-Basedowa jest schorzeniem autoimmunologicznym, w którym układ odpornościowy atakuje tarczycę, prowadząc do wzrostu jej objętości oraz zwiększonej produkcji hormonów tarczycy. Badania wykazały, że choroba Gravesa-Basedowa dotyka 1-2% populacji, a kobiety chorują na nią około pięć razy częściej niż mężczyźni.

Inną przyczyną tej choroby może być nadmierna podaż jodu w diecie. Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, ale jego nadmiar może prowadzić do nieprawidłowej pracy tarczycy. W Polsce, z uwagi na obowiązkowe jodowanie soli, jest to częsty problem, szczególnie w regionach, gdzie woda pitna zawiera duże ilości jodu.

Kolejną przyczyną nadczynności tarczycy są guzki tarczycy, czyli nienowotworowe zmiany w tkance tarczycy, które mogą prowadzić do nadprodukcji hormonów tarczycy. Guzki tarczycy występują u około 50% ludzi w wieku powyżej 50 lat.

Zapalenie tarczycy, zwane także tarczycowym zapaleniem Hashimoto, jest kolejnym czynnikiem, który może prowadzić do nadczynności tarczycy. Jest to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy niszczy komórki tarczycy, prowadząc do zmniejszenia produkcji hormonów tarczycy.

Zobacz: Na czym polega niedoczynność tarczycy?

Jakie są najczęstsze objawy nadczynności tarczycy?

Objawy nadczynności tarczycy mogą być różne i zależeć od stopnia choroby oraz indywidualnych cech organizmu. W niektórych przypadkach mogą objawiać się łagodnie lub nie występować wcale, podczas gdy u innych objawy mogą być poważne i wpływać na codzienne funkcjonowanie osoby chorej. Niemniej jednak istnieją pewne objawy, które są najczęściej związane z tą chorobą tarczycy. Warto zaznaczyć, że u osób starszych, objawy nadczynności tarczycy są o wiele mniej wyraźne i trudniej je zidentyfikować.

Jednym z najczęstszych objawów nadczynności tarczycy jest nadmierna aktywność metaboliczna, co prowadzi do zwiększenia tempa przemiany materii. Osoby z tym schorzeniem często odczuwają nadmierną pobudliwość, nerwowość i drażliwość. Mogą mieć trudności z zasypianiem, a także odczuwać uczucie ciągłego zmęczenia i osłabienia. W cięższych przypadkach choroby, nadczynność tarczycy może prowadzić do osłabienia mięśni, w tym do drżenia rąk, trudności w chodzeniu lub osłabienia mięśni nóg.

Innym objawem tego schorzenia jest zwiększona potliwość, a także zwiększone pragnienie i częste oddawanie moczu. Osoby z nadczynnością tarczycy często odczuwają też duszności, które mogą być spowodowane zwiększonym tempem przemiany materii. Mogą także odczuwać uczucie zimna lub gorąca, zmiany w temperaturze ciała oraz spadek apetytu, co często prowadzi do utraty wagi.

W przypadku kobiet z nadczynnością tarczycy mogą występować zaburzenia cyklu menstruacyjnego, problemy z zajściem w ciążę lub zwiększone ryzyko poronień.

Ważne jest, aby pamiętać, że objawy nadczynności tarczycy mogą być różne i zależeć od indywidualnych cech organizmu. Dlatego ważne jest, aby w przypadku jakichkolwiek podejrzeń tego schorzenia tarczycy skonsultować się z lekarzem endokrynologiem, który przeprowadzi odpowiednie badania diagnostyczne i dobierze odpowiednie leczenie.

Jakie badania należy wykonać w celu diagnozy nadczynności tarczycy?

W celu rozpoznania nadczynności tarczycy lekarz może skierować nas na szereg badań, które pomogą w identyfikacji choroby. Istnieją różne testy laboratoryjne, które pozwalają na rozpoznanie tego schorzenia.

Najważniejszymi badaniami w celu diagnostyki nadczynności tarczycy są:

1. Badanie poziomu TSH (hormonu tyreotropowego) - jest to podstawowe badanie, które pozwala na wykrycie nadczynności tarczycy. W przypadku tego schorzenia poziom TSH jest zwykle niski.
2. Badanie poziomu wolnej tyroksyny (FT4) - pozwala na ocenę aktywności tarczycy. W przypadku nadczynności tarczycy poziom FT4 jest zwykle podwyższony.
3. Badanie przeciwciał anty-TPO - pozwala na wykrycie chorób autoimmunologicznych tarczycy, które mogą prowadzić do nadczynności tarczycy.
4. USG tarczycy - pozwala na ocenę wielkości tarczycy i wykrycie guzków tarczycy, które mogą być związane z nadczynnością tarczycy.
5. Scyntygrafia tarczycy - pozwala na ocenę funkcjonalnej aktywności tarczycy. W przypadku nadczynności tarczycy scyntygrafia pokazuje zwiększone wchłanianie izotopu.
6. Badanie poziomu wapnia i parathormonu - w przypadku nadczynności tarczycy może dojść do zwiększonego wydalania wapnia z organizmu, co może prowadzić do niedoboru wapnia.
7. Badanie krwi w celu wykluczenia innych chorób, takich jak cukrzyca czy niedobór witaminy B12.

Należy pamiętać, że ostateczna diagnoza nadczynności tarczycy powinna być postawiona przez lekarza specjalistę na podstawie wyników badań oraz innych czynników, takich jak objawy kliniczne i wywiad pacjenta.

Nadczynność tarczycy w ciąży — jakie są ryzyka dla matki i dziecka?

U kobiet ciężarnych nadczynność tarczycy może prowadzić do nieprzyjemnych konsekwencji. Podczas ciąży może prowadzić do komplikacji, takich jak przedwczesny poród, poronienie, preeklampsja, a nawet poród martwego dziecka. Dlatego ważne jest, aby kobiety w ciąży monitorowały swoje poziomy hormonów tarczycy i leczyły tę chorobę, jeśli zostanie zdiagnozowana.

Przyczyny nadczynności tarczycy u kobiet w ciąży mogą być różne. Najczęstszą przyczyną jest choroba Gravesa-Basedowa, która jest autoimmunologiczną chorobą tarczycy, charakteryzującą się nadmierną produkcją hormonów tarczycy. Przyczyną tej choroby może być pierwotna naczynność tarczycy, w której podwyższony poziom hCG (hormonu gonadotropowego kosmówkowego), niedobór jodu i choroby tarczycy.

Objawy nadczynności tarczycy u kobiet w ciąży są podobne do objawów występujących u kobiet, które nie są w ciąży. Kobiety z chorą tarczycą mogą doświadczać objawów takich jak nadpobudliwość, drżenie rąk, nadmierne pocenie się, trudności z zasypianiem, utrata masy ciała, wzrost tętna i innych.

W celu zdiagnozowania tego schorzenia u kobiet w ciąży, lekarz prowadzący powinien przeprowadzić dokładne badanie krwi, aby określić poziom hormonów tarczycy. Kobiety z nadczynnością tarczycy powinny być leczone, aby zapobiec negatywnym skutkom dla zdrowia matki i dziecka. Leczenie tarczycy w ciąży zależy od przyczyny choroby i powinno być dostosowane do potrzeb każdej kobiety indywidualnie.

W przypadku nadczynności tarczycy spowodowanej chorobą Gravesa-Basedowa leczenie może obejmować stosowanie leków przeciwtarczycowych oraz leków beta-adrenolitycznych, które zmniejszają  W przypadku choroby spowodowanej niedoborem jodu, konieczne może być uzupełnienie niedoboru jodu.

To schorzenie u kobiet w ciąży to poważna choroba, która wymaga odpowiedniej diagnostyki i leczenia. Wszystkie kobiety w ciąży powinny być monitorowane pod kątem funkcji tarczycy, ponieważ nieprawidłowości w jej działaniu mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia matki i dziecka. W przypadku tego schorzenia, ryzyko powikłań jest szczególnie duże. Warto wiedzieć, jakie są objawy i jakie badania należy wykonać, aby jak najszybciej zdiagnozować i rozpocząć leczenie choroby, zmniejszając tym samym ryzyko powikłań.

Leczenie nadczynności tarczycy – jakie są opcje terapeutyczne?

Leczenie tej choroby zależy od przyczyny choroby, stopnia jej nasilenia oraz wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Istnieje kilka sposobów leczenia, które są stosowane w zależności od indywidualnej sytuacji pacjenta

Leki przeciwtarczycowe: są to leki, które hamują produkcję hormonów tarczycy. Najczęściej stosowanym lekiem jest tiamazol lub jego pochodna – propylotiouracyl (PTU). Leki te pomagają zatrzymać nadprodukcję hormonów tarczycy i zmniejszyć objawy choroby.

Jod radioaktywny: jest to substancja, która jest pobierana przez tarczycę i niszczy nadmiar komórek tarczycy. Jest to jedna z najczęściej stosowanych metod leczenia nadczynności tarczycy. Metoda ta jest szczególnie skuteczna w przypadku choroby Gravesa-Basedowa.

Operacja tarczycy: w przypadku, gdy leki przeciwtarczycowe i jod radioaktywny nie przynoszą oczekiwanych efektów, a nadczynność tarczycy jest bardzo nasilona, konieczna może być operacja tarczycy. Podczas zabiegu usuwana jest część lub cała tarczyca.

Warto podkreślić, że każda z tych metod leczenia ma swoje wady i zalety. W przypadku leków przeciwtarczycowych, istnieje ryzyko nawrotu choroby po ich odstawieniu, a w przypadku jodu radioaktywnego – ryzyko rozwoju choroby niedoczynności tarczycy. Operacja tarczycy jest najbardziej inwazyjną z tych metod i związana jest z ryzykiem powikłań pooperacyjnych.

W leczeniu nadczynności tarczycy bardzo ważne jest również regularne monitorowanie stanu tarczycy. Konieczne są wizyty kontrolne u lekarza endokrynologa oraz badania krwi (np. poziomu hormonów tarczycy) w celu monitorowania skuteczności leczenia.

Ponadto, pacjenci z tą chorobą powinni przestrzegać zdrowej diety, bogatej w składniki odżywcze i unikać stresu, który może prowadzić do zaostrzenia objawów choroby.

Leczenie farmakologiczne nadczynności tarczycy – co powinien wiedzieć pacjent?

Leczenie farmakologiczne nadczynności tarczycy jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów na radzenie sobie z tą chorobą. Dlatego ważne jest, aby pacjent był dobrze poinformowany na temat leków, które przyjmie oraz ewentualnych skutków ubocznych, które mogą wystąpić.

Leki stosowane w leczeniu nadczynności tarczycy to zazwyczaj tzw. tyreostatyki. Ich celem jest blokowanie produkcji hormonów tarczycy. Najczęściej stosowanymi lekami są merkazolil (tiamazol) i propylotiouracyl (PTU). Mogą one pomóc w zmniejszeniu stężenia hormonów tarczycy i złagodzeniu objawów nadczynności.

Dawkowanie leków zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta i stanu choroby. W przypadku nadczynności tarczycy, leki te są zwykle stosowane przez kilka miesięcy lub nawet lat. Regularne wizyty u lekarza pozwalają na monitorowanie postępu leczenia.

Ważne jest, aby pacjent znał ewentualne skutki uboczne leków, które przyjmuje. Mogą to być problemy żołądkowe, bóle głowy, osłabienie, skórne wysypki, problemy z zębami lub bóle stawów. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek skutków ubocznych, należy skonsultować się z lekarzem.

Leki przeciwtarczycowe mogą również wpływać na działanie innych leków, dlatego ważne jest, aby pacjent powiedział swojemu lekarzowi o wszystkich przyjmowanych lekach.

Jeśli pacjentka jest w ciąży lub planuje ciążę, leczenie farmakologiczne nadczynności tarczycy może wymagać dodatkowej uwagi. Niektóre leki przeciwtarczycowe mogą wpływać na rozwój płodu, dlatego ważne jest, aby pacjentka omówiła kwestię leczenia z lekarzem przed zajściem w ciążę.

W przypadku braku skuteczności lub wystąpienia działań niepożądanych, istnieją również inne opcje leczenia, takie jak leczenie jodem promieniotwórczym lub operacyjne usunięcie tarczycy. Wszystkie opcje leczenia powinny być omówione z lekarzem, aby wybrać najlepszą opcję dla indywidualnych potrzeb pacjenta.

Dieta przy nadczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy to choroba, która może wpłynąć na wiele aspektów zdrowia, w tym na metabolizm i zdrowie serca. Często pacjenci z tym schorzeniem są zainteresowani wpływem diety na ich stan zdrowia i czy mogą poprawić swoje samopoczucie dzięki odpowiedniej diecie.

Chociaż dieta nie jest w stanie wyleczyć nadczynności tarczycy, to jednak istnieją pewne zalecenia żywieniowe, które mogą pomóc pacjentom w zarządzaniu objawami i poprawie ogólnego zdrowia.

Najważniejszym składnikiem diety dla pacjentów z tym schorzeniem jest jod. Jod jest niezbędny dla produkcji hormonów tarczycy, ale jednocześnie jego niedobór lub nadmiar może wpłynąć negatywnie na stan zdrowia tarczycy. Dlatego też zaleca się, aby pacjenci z nadczynnością tarczycy unikali nadmiernego spożycia jodu, ale jednocześnie nie powinni całkowicie go wykluczać z diety.

Innym ważnym składnikiem diety dla pacjentów chorych na to schorzenie jest białko. Białko jest niezbędne do budowy i regeneracji tkanek, co jest szczególnie ważne dla pacjentów z nadczynnością tarczycy, którzy mogą doświadczać zwiększonego katabolizmu i utraty masy mięśniowej. Z tego powodu pacjenci z powinni zwrócić uwagę na spożycie białka, zwłaszcza połączonego z ruchem fizycznym.

Ważne jest również, aby pacjenci z nadczynnością tarczycy unikali spożywania żywności, która może pogarszać stan tarczycy. Przykładami takiej żywności mogą być: soja, brokuły, kalafior, kapusta, brukselka i jarmuż, które zawierają substancje zwane goitrogenami, mogące hamować wchłanianie jodu przez organizm. Ponadto pacjenci powinni unikać spożywania nadmiernych ilości cukru i tłuszczów nasyconych, ponieważ mogą one wpłynąć negatywnie na zdrowie serca i zwiększyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Czy nadczynność tarczycy jest chorobą dziedziczną?

Nadczynność tarczycy to choroba hormonalna, która może mieć różne przyczyny. Często jednak pojawia się pytanie, czy jest to choroba dziedziczna i czy istnieje większe ryzyko zachorowania u osób, których krewni cierpieli na tę chorobę.

Zgodnie z badaniami naukowymi, istnieją pewne czynniki genetyczne, które mogą wpłynąć na rozwój nadczynności tarczycy. Na przykład, osoby z rodzin, w których występowały przypadki chorób tarczycy, mogą być bardziej narażone na rozwój choroby.

Jednakże, choroba tarczycy nie jest dziedziczna w sposób prosty, czyli w sposób zależny od jednego konkretnego genu. Zamiast tego, dziedziczność jest skomplikowanym procesem, który zależy od interakcji wielu genów oraz czynników środowiskowych.

Pomimo że istnieje pewne ryzyko dziedziczności, to większość przypadków tej choroby nie ma związku z dziedziczeniem. Większość przypadków jest spowodowana innymi czynnikami, takimi jak choroby autoimmunologiczne, wady wrodzone, infekcje, urazy, stres czy leki.

Mimo to, jeśli istnieje historia chorób tarczycy w rodzinie, warto o tym poinformować lekarza i poddać się regularnym badaniom tarczycy, aby wykryć ewentualne zmiany chorobowe na wczesnym etapie i rozpocząć leczenie, jeśli będzie to konieczne.

Jakie są powikłania nadczynności tarczycy?

Nadczynność tarczycy, czyli stan, w którym tarczyca produkuje zbyt wiele hormonów tarczycy, może prowadzić do szeregu powikłań zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio leczona. Poniżej przedstawiamy najważniejsze powikłania związane z nadczynnością tarczycy:

1. Migotanie przedsionków – Jest to najczęstsze powikłanie tego schorzenia. Choroba ta zwiększa ryzyko wystąpienia arytmii serca, co z kolei zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca lub udar mózgu. Migotanie przedsionków jest szczególnie niebezpieczne u osób z nadciśnieniem tętniczym.
2. Zaburzenia psychiczne – Nadczynność tarczycy może prowadzić do zaburzeń nastroju, takich jak nerwowość, drażliwość, lęk, depresja i problemy z koncentracją. U niektórych osób może pojawić się też zaburzenie afektywne dwubiegunowe.
3. Osteoporoza – Nadmiar hormonów tarczycy może prowadzić do ubytku masy kostnej, co z kolei zwiększa ryzyko złamań kości. Osoby z nadczynnością tarczycy powinny zwrócić szczególną uwagę na dostateczne spożycie wapnia i witaminy D, a także regularną aktywność fizyczną, co może pomóc wzmocnić kości.
4. Zaburzenia przemiany materii –  Nadczynność tarczycy może prowadzić do zaburzeń przemiany materii, co z kolei może prowadzić do utraty wagi, biegunki, zwiększonego łaknienia, drgawek i bezsenności.
5. Zaburzenia widzenia – W rzadkich przypadkach nadczynność tarczycy może prowadzić do obrzęku mięśni gałki ocznej, co z kolei może prowadzić do zaburzeń widzenia, podwójnego widzenia lub utraty wzroku.
6. Ciąża –Nieleczona nadczynność tarczycy może zwiększyć ryzyko powikłań w czasie ciąży, takich jak przedwczesny poród, niedorozwój płodu, a nawet poronienie. W czasie ciąży konieczne jest regularne monitorowanie poziomu hormonów tarczycy i stosowanie odpowiedniego leczenia, w celu minimalizacji ryzyka powikłań.

W przypadku podejrzenia nadczynności tarczycy należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, aby uniknąć poważnych powikłań i rozpocząć odpowiednie leczenie. Regularne badania kontrolne i leczenie nadczynności tarczycy są kluczowe dla zapobiegania powikłaniom i minimalizowania ich ryzyka. Osoby cierpiące na nadczynność tarczycy powinny regularnie odwiedzać swojego lekarza endokrynologa, aby kontrolować swoje wyniki laboratoryjne, a także ocenić objawy choroby i skuteczność leczenia. Ważne jest, aby pacjenci nie przerywali leczenia bez konsultacji z lekarzem, ponieważ nadczynność tarczycy może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak problemy z sercem, kośćmi i układem nerwowym.

Jakie są perspektywy dla pacjentów z nadczynnością tarczycy?

Jeśli mówimy o nadczynności tarczycy to perspektywy dla pacjentów zależą od wielu czynników, takich jak wiek, przyczyny choroby, jej stopień, obecność chorób towarzyszących i skuteczność leczenia. Jednak w większości przypadków, pacjenci z tym schorzeniem mają duże  szanse na pełne wyleczenie i powrót do zdrowia.

Wczesna diagnoza i leczenie nadczynności tarczycy jest kluczowa dla minimalizowania ryzyka powikłań i poprawy jakości życia pacjentów. Dzięki odpowiedniej terapii pacjenci mogą w krótkim czasie odczuć poprawę swojego stanu zdrowia, a objawy tej choroby, takie jak nadmierne pocenie się, drżenie rąk, niestabilność emocjonalna czy problemy z wagą, stopniowo ustępują.

W większości przypadków nadczynność tarczycy może być kontrolowana za pomocą leków, które zmniejszają ilość hormonów tarczycy wydzielanych przez tarczycę. W przypadkach cięższych, kiedy farmakologiczne leczenie okazuje się nieskuteczne, lekarz może zdecydować się na zabieg chirurgiczny lub terapię radiojodem, która ma na celu zmniejszenie ilości tkanki tarczycy w organizmie.

Długoterminowe perspektywy dla pacjentów z nadczynnością tarczycy są zwykle dobre, pod warunkiem, że choroba zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. Regularne badania kontrolne i monitorowanie wyników laboratoryjnych są kluczowe, aby uniknąć nawrotów choroby i minimalizować ryzyko powikłań.

Warto zaznaczyć, że nadczynność tarczycy może powrócić w przypadku osób z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Gravesa-Basedowa. Dlatego ważne jest, aby pacjenci regularnie monitorowali swoje zdrowie i wykonywali zalecone badania kontrolne.

Podsumowanie

• Nadczynność tarczycy to choroba hormonalna, która występuje, gdy tarczyca produkuje zbyt wiele hormonów tarczycy.
• Objawy nadczynności tarczycy obejmują m.in. niepokój, drażliwość, zwiększoną potliwość, problemy z trawieniem, tachykardię i utratę masy ciała.
• Diagnoza nadczynności tarczycy polega na wykonaniu badań laboratoryjnych, takich jak badanie poziomu hormonów tarczycy i przeciwciał anty-TPO, a także ultrasonografii tarczycy.
• Leczenie nadczynności tarczycy obejmuje farmakoterapię, terapię jodem promieniotwórczym lub chirurgię tarczycy, a wybór metody leczenia tarczycy zależy od wielu czynników, takich jak przyczyna nadczynności tarczycy i wiek pacjenta.
• Pacjenci z nadczynnością tarczycy powinni regularnie monitorować swoje wyniki laboratoryjne i odwiedzać lekarza w celu wczesnego wykrycia ewentualnych powikłań, takich jak choroby serca czy osteoporoza.
• Istnieje wiele czynników ryzyka dla rozwoju nadczynności tarczycy, takich jak dziedziczność, a także okres ciąży i menopauzy u kobiet. Warto zwrócić uwagę na swoje zdrowie, stosując się do zaleceń lekarza i prowadząc zdrowy tryb życia.

FAQ - najczęściej zadawane pytania dotyczące nadczynności tarczycy

Źródła:

American Thyroid Association. (2021). Hyperthyroidism (Overactive). https://www.thyroid.org/hyperthyroidism/

Burch, H. B., & Cooper, D. S. (2015). Management of Hyperthyroidism in Pregnancy. In Thyroid Disease in Clinical Practice (pp. 259-267). Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-12307-1_23