Niedoczynność tarczycy

Na czym polega niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy to zespół wszystkich objawów organizmu, jakie pojawiają się przy zbyt niskich stężeniach hormonów T3 i T4. Niedoczynność tarczycy wiąże się więc z ich zbyt niską produkcją, w stosunku do zapotrzebowania organizmu. W efekcie komórki i narządy ciała są stymulowane zbyt słabo, przez co nie mogą w wystarczający sposób spełniać swojej funkcji. Warto dodać, że dolegliwość ta występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?

Objawy niedoczynności tarczycy mogą przebiegać łagodnie, nie dając zauważalnych symptomów. Niekiedy też bywają błędnie przypisywane innym schorzeniom, niż jest w rzeczywistości. Wśród pacjentów z niedoczynnością tarczycy najczęściej jednak można obserwować:

• ciągłe uczucie zmęczenia oraz ospałość, także w ciągu dnia,
• przewlekłe uczucie zimna,
• objawy zapalenia górnych dróg oddechowych,
• przybieranie na wadze bez konkretnego powodu,
• zwiększoną nerwowość i zaburzenia lękowe,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• zachrypnięty głos,
• bladość skóry,
• suchość skóry,
• wypadanie włosów,
• obrzęki twarzy, dłoni, rąk i nóg,
• spadek libido,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego (nieregularne miesiączki) i płodności,
• bóle stawów i mięśni,
• mrowienie kończyn,
• powiększenie tarczycy i tzw. wole.

Objawy te mogą  występować niezależnie od siebie i mieć różne nasilenie, przez co nie każdy od razu zauważy, że jest to sposób, w jaki objawia się chora tarczyca. To z kolei sprawia, że choroba może przez długi czas pozostawać nierozpoznana, doprowadzając do niekorzystnych zmian w organizmie.

Wygląd twarzy i ciała przy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy to choroba, której towarzyszyć mogą inne, niż wymienione wcześniej objawy. Nieodpowiedni poziom hormonów tarczycy często bowiem wpływa na wygląd chorego. W przebiegu niedoczynności tarczycy może na przykład dochodzić do zatrzymywania wody w organizmie, co z kolei dość często przejawia się opuchnięciem twarzy (głównie na powiekach i ustach).

W wielu przypadkach niedoczynności tarczycy pogorszeniu ulega także kondycja włosów. Stają się cienkie i łamliwe, z dużą skłonnością do wypadania. W przypadku chorej tarczycy dochodzi także do osłabienia paznokci, które stają się kruche. Choroba ta negatywnie wpływa również na skórę. Staje się ona wrażliwa, cienka i sucha, z tendencją do łuszczenia. Osłabienie jej kondycji może być widoczne na łokciach i kolanach, które zaczynają wyglądać na brudne.

Rodzaje i przyczyny niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy może mieć kilka przyczyn, a przez to dzielić się na kilka rodzajów. Mowa tu o:

• Pierwotnej niedoczynności tarczycy - gdy niedobór produkowanych hormonów wynika z uszkodzenia samego gruczołu. W tym przypadku najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. W chorobie tej własne przeciwciała atakują tarczycę, powodując jej stan zapalny, który z czasem wyniszcza gruczoł, ograniczając jego zdolność do produkowania hormonów. Inną przyczyną pierwotnej niedoczynności może być stan po operacyjnym usunięciu tarczycy lub po jej leczeniu jodem promieniotwórczym.
• Wtórnej niedoczynności tarczycy - gdy niedobór produkowanych hormonów jest wynikiem chorób przysadki mózgowej, jej uszkodzeń czy nowotworów. Przyczyną tego rodzaju zaburzenia są najczęściej czynniki genetyczne, niedoczynność podwzgórza, choroby autoimmunologiczne. Ten rodzaj zaburzenia dzieli się na postać drugorzędową (obejmuje zaburzenia w obrębie przysadki mózgowej) i  trzeciorzędową  (wynikającą z nieprawidłowej pracy podwzgórza, które produkuje tyreoliberynę).
• Postać jatrogenna - która wynika z innych, podjętych wcześniej zabiegów leczniczych, na przykład leczenia nadczynności tarczycy lub przedawkowania leków na tarczycę.
• Wrodzona niedoczynność tarczycy u dzieci - to szczególny rodzaj nieprawidłowej pracy omawianego gruczołu, wynikający z niedoborów hormonów tarczycowych w życiu płodowym. Zaburzenie tarczycy w okresie rozwoju płodu może przełożyć się na  nieprawidłowy rozwój mózgu i upośledzenie umysłowe. Przyczyną tej dolegliwości może być niedorozwój tarczycy, brak jednego z jej płatów czy całkowite niewykształcenie się tego narządu.

Czym jest subkliniczna niedoczynność tarczycy?

Subkliniczna niedoczynność tarczycy (utajona) to kolejny rodzaj zaburzenia pracy tego gruczołu. Mówimy o nim wtedy, gdy we krwi dochodzi do wzrostu stężenia TSH (tyreotropiny) powyżej górnej normy, a jednocześnie poziom wolnej tyroskyny i trijodotyroniny (czyli FT3 i FT4) ma we krwi prawidłowe wartości. Jest to dość łagodna niedoczynność tarczycy, która może być dziedziczna. Jej przyczyną może być także choroba Hashimoto, choroby gruczołu tarczycy, przebyte wcześniej leczenie nadczynności tarczycy, niedobór jodu, cukrzyca typu pierwszego czy przebyta radioterapia.

Na czym polega rozpoznanie niedoczynności tarczycy?

Badanie na niedoczynność tarczycy opiera się między innymi na diagnostyce obrazowej. Najczęściej wykonywanym badaniem jest USG tarczycy, które pozwala ocenić jej stan (na przykład wielkość płatów lub obecność guzów). USG pozwala także potwierdzić chorobę Hashimoto, która cechuje się obniżoną echogenicznością płatów wspomnianego gruczołu.

Przy potwierdzaniu lub wykluczaniu niedoczynności tarczycy należy też przeprowadzić badania krwi w laboratorium diagnostycznym, które obejmują:

• Badanie stężenia TSH w surowicy krwi.
• Stężenie FT3 (podwyższone FT3 i obniżenie poziomu TSH we krwi sugeruje niedoczynność tarczycy) i FT4 (obniżone FT4 i podwyższone TSH sugeruje niedoczynność tarczycy). Ilość FT3 i FT4 powinny być do siebie zbliżone. Pamiętajmy, że przewaga FT4 nad FT3 prowadzi do tycia!
• Stężenie anty-TPO – wysokie stężenie świadczy np. o chorobach autoimmunologicznych tarczycy.
• Stężenie anty-TG, które oprócz przewlekłego zapalenia tarczycy może wskazywać na jej stany nowotworowe.

Przy zdiagnozowanej niedoczynności tarczycy konieczne bywa wykonanie innych badań laboratoryjnych (głównie morfologii krwi), aby wykluczyć anemię, która czasami towarzyszy wspomnianej dolegliwości. Bardzo często badany jest także poziom lipidów. Nieprawidłowa praca tarczycy wpływa bowiem na gromadzenie w krwi cholesterolu LDL, poprzez jego zbyt słabe wydalanie.

Jak leczyć niedoczynność tarczycy?

Każda osoba ze zdiagnozowaną niedoczynnością tarczycy wymaga leczenia. Zazwyczaj polega ono na przyjmowaniu leków, będących syntetycznym odpowiednikiem brakujących hormonów tarczycy. W większości przypadków na niedoczynność tarczycy lekarz przepisuje lewotyroksynę, czyli odpowiednik tyroksyny. Leki na niedoczynność tarczycy stosuje się praktycznie przez całe życie, na czczo, przed posiłkiem.

Zdarzają się jednak przypadki, w których niedoczynność tarczycy zanika samoczynnie. Można tu wymienić poporodowe zapalenie tarczycy, polekową niedoczynność czy podostre zapalenie tarczycy. Aby poprawić ogólną kondycję organizmu, wskazana jest także dieta na niedoczynność tarczycy.

Skutki nieleczonej niedoczynności tarczycy

W najcięższych przypadkach niedoczynność tarczycy może spowodować zagrożenie życia, wywołując stan śpiączki hipometabolicznej. Jest to sytuacja, w której dochodzi do zwolnienia akcji serca, tętna i spadku temperatury ciała. Pojawia się także kwasica oddechowa i zaburzenia gospodarki elektrolitowej.

Szczególnie niebezpieczna jest także niedoczynność tarczycy u kobiet w ciąży. Obecność tego schorzenia zagraża bowiem prawidłowemu rozwojowi płodu. Choroby tarczycy w ciąży mogą przyczynić się do poronienia, przedwczesnego porodu lub nieprawidłowego rozwoju układu nerwowego u dziecka.

Nieleczona niedoczynność tarczycy może także prowadzić do szeregu innych powikłań. Warto tu wymienić depresję, bezpłodność, problemy z zajściem w ciążę, stany lękowe, pogorszenie pracy nerek, neuropatię oraz uszkodzenie nerwów czy wystąpienie woli tarczycowatej. Brak świadomości choroby tarczycy może więc być niebezpieczny.

Objawy niedoczynności u dzieci i młodzieży

U niemowląt niedoczynność tarczycy objawia się opuchniętym i dużym językiem czy problemami z oddychaniem. Noworodki mogą też mieć długo utrzymującą się żółtaczkę, słabe łaknienie, a ich płacz może mieć charakter „chrapliwego”. Z czasem, u rosnących dzieci, pojawiać się może zbyt długi sen czy problemy z napięciem mięśniowym. Niestety choroba ta, nieleczona, może przyczynić się do opóźnień rozwojowych. U starszych dzieci może natomiast objawiać się niskim wzrostem, niedorozwojem psychicznym, opóźnionym okresem dojrzewania, apatią i wycofaniem.