Czym jest astma?
Astma to przewlekła choroba oskrzeli, objawiająca się ich nadreaktywnością. Wynika ona z przewlekłego stanu zapalnego dolnych dróg oddechowych. Skutkiem tego jest niekontrolowane, silne obkurczanie się mięśni oskrzeli, utrudniające przepływ powietrza. To z kolei powoduje napady duszności i problemy z oddychaniem. Niestety dolegliwość ta potrafi utrudniać codzienne funkcjonowanie, a nieleczona, prowadzi do zmian w budowie oskrzeli. Inna nazwa tej choroby to dychawica oskrzelowa.
Objawy astmy oskrzelowej
Napadowy charakter astmy oznacza, że jej objawy nie występują stale, ale pojawiają się w odpowiedzi na wywołujący je bodziec. U osób zdrowych pozostaje on obojętny dla organizmu lub nie wywołuje tak silnej reakcji, jak w przypadku osób chorych. A jakie są najczęstsze z objawów tej choroby?
- napady duszności, powodujące problemy z oddychaniem,
- kaszel, zwłaszcza w nocy lub z samego rana,
- świszczący oddech, który czasami można usłyszeć dopiero podczas badania lekarskiego,
- szybsza akcja serca,
- "brak tchu" i skrócony oddech,
- problem z pobraniem i wypuszczeniem powietrza,
- uczucie ucisku w klatce piersiowej i/lub w drogach oddechowych,
- obecność śluzu w drogach oddechowych, trudnego do odkasłania.
Podczas napadowego skurczu oskrzeli mogą także pojawić się:
- problemy w mówieniu,
- zasinienie ust w wyniku niedotlenienia,
- utrata przytomności.
Pamiętajmy: Pomiędzy pojawiającymi się objawami chory nie cierpi na żadne dolegliwości związane z astmą.
Przebieg astmy oskrzelowej
W przebiegu choroby ataki astmy mogą występować z różną intensywnością. Mogą też pojawić się nagle, nasilać w określonej sytuacji lub rozwijać powoli. W zależności od częstości ich występowania, przebieg astmy można podzielić na kilka kategorii.
- Łagodny przebieg astmy - ataki kaszlu i duszności (i innych typowych objawów) są sporadyczne, nie są uciążliwe. Łagodne objawy mogą minąć samoistnie lub po podaniu niewielkiej ilości leku.
- Stopniowe zaostrzenie się astmy (astma umiarkowana, przewlekła lekka) - objawia się powolnym pogarszaniem stanu zdrowia. Objawy astmy nasilają się w ciągu godzin lub na przestrzeni kilku dni. Taki rozwój objawów choroby pojawia się najczęściej na skutek przeziębienia, które zakłóca równowagę pomiędzy chorobą a przyjmowanymi na nią lekami.
- Gwałtowne zaostrzenie astmy (astma przewlekła ciężka)- ma charakter napadowy. U pacjentów objawy rozwijają się nawet w ciągu kilku minut. Nasilenie objawów powoduje czynnik zewnętrzny, działający drażniąco na błonę śluzową oskrzeli. Stan ten wymaga podania dużych dawek leku.
Rodzaje astmy
Przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych dzieli się na dwa rodzaje, ze względu na czynnik wywołujący tą dolegliwość.
- Astma alergiczna - jest wynikiem narażenia organizmu na alergeny (głównie wziewne), jakimi mogą być pyłki roślin, kurz domowy, roztocza, sierść zwierząt czy zarodniki grzybów (najczęściej pleśni). W genezie tego rodzaju astmy biorą udział przeciwciała IgE, których stężenie w surowicy krwi jest podwyższone. Ten przypadek astmy zazwyczaj zaczyna się w dzieciństwie i dość często występuje razem z atopowym zapaleniem skóry, alergicznym nieżytem nosa lub alergią pokarmową.
- Astma niealergiczna - daje objawy niezależne od alergenów. Stężenie immunoglobuliny IgE we krwi chorego jest w normie. Wystąpienie astmy tego rodzaju jest charakterystyczne dla osób dorosłych.
Wyróżnić można także i inne rodzaje tego schorzenia.
- Astma zawodowa - pojawia się u osób pracujących w trudnych warunkach środowiskowych, o wysokim natężeniu czynników szkodliwych (np. pył drzewny, pył zbożowy), które negatywnie oddziałują na zdrowie.
- Astma o późnym początku - najczęściej ma podłoże niealergiczne i jest efektem źle wyleczonej infekcji dróg oddechowych, a jej objawy nasilają się z czasem.
- Astma z utrwaloną obturacją - z powodu astmy, po wielu latach choroby, u niektórych pacjentów dochodzi do zwężenia oskrzeli (o charakterze nieodwracalnym). Jest to spowodowane zmianami w ich strukturze, które są następstwem przewlekłego stanu zapalnego.
Przyczyny astmy
Przyczyn rozwoju astmy jest kilka. Wśród nich należy wymienić:
- predyspozycje genetyczne (zazwyczaj ryzyko zachorowania rośnie, gdy ktoś z rodziny cierpi na tą dolegliwość lub inne alergie),
- otyłość,
- przebywanie w pomieszczeniach o zanieczyszczonym powietrzu np. dymem tytoniowym, pyłkami, zarodnikami, smogiem,
- dbanie o przesadną higienę i tworzenie sterylnych warunków życia, zwłaszcza w przypadku dzieci (przez co układ odpornościowy nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować),
- zła dieta, ze zbyt dużą ilością cukrów i posiłków przetworzonych,
- zbyt intensywne treningi fizyczne,
- stosowanie leków,
- nieleczony nieżyt nosa,
- częste infekcje dróg oddechowych,
- niska masa urodzeniowa,
- wcześniactwo,
- atopowe zapalenie skóry lub inne atopie,
- częste infekcje układu oddechowego, zwłaszcza w dzieciństwie.
Co wywołuje napady astmy?
Objawy astmy może wywoływać wiele czynników, występujących niezależnie od siebie. Za atak może więc odpowiadać:
- stres lub silne emocje (także śmiech),
- infekcja dróg oddechowych,
- leki przeciwzapalne i beta-blokery, stosowane w chorobach układu sercowo-naczyniowego,
- smog i spaliny,
- zmiana warunków pogodowych,
- zanieczyszczone powietrze,
- dym papierosowy,
- wysiłek fizyczny,
- chłodne powietrze,
- alergeny (u osób z astmą alergiczną),
- refluks żołądkowo-przełykowy.
Typy astmy ze względu na leczenie i kontrolę choroby
Ze względu na ocenę ryzyka, stopień zaawansowania choroby i wdrożone leczenie, astmę można podzielić na następujące rodzaje:
- Astma w pełni kontrolowana - na co dzień u chorych na astmę nie pojawiają się jej objawy lub ich nasilenie jest na tyle słabe, że nie wpływa na funkcjonowanie. Płuca pracują prawidłowo a leki na astmę o działaniu "ratunkowym" nie są konieczne.
- Astma częściowo kontrolowana - objawy choroby pojawiają się więcej niż dwa razy na tydzień. Choroba może powodować nocne wybudzanie. Czynność płuc jest zaburzona. Konieczne jest sięganie po leki.
- Astma niekontrolowana - objawy występują kilka razy na dobę, płuca i układ oddechowy nie pracują prawidłowo. Konieczne jest stosowanie leków, a objawy astmy utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Diagnozowanie astmy
Badaniem, które potwierdza tą przewlekłą chorobę, jest spirometria. Polega ona pomiarze pojemności i objętości płuc oraz wykonaniu pomiarów powietrza, które przez nie przepływa. Podczas badania pacjent musi najpierw oddychać spokojnie, a następnie wykonać powoli głęboki wdech i jak najdłuższy wydech. W przypadku zwężenia dróg oddechowych, niektóre parametry nie będą wykazywać prawidłowych wartości, co potwierdzi lekarz. Diagnostyka astmy obejmuje jednak nie tylko badanie spirometryczne, ale także wykluczenie innych chorób, dających podobne objawy. Są to:
- przewlekła obturacyjna choroba płuc,
- mukowiscydoza,
- niewydolność serca,
- ataki paniki,
- choroby układu oddechowego,
- rozstrzenie oskrzeli.
Leczenie astmy
Niestety astma jest chorobą niewyleczalną. Może prowadzić do zmniejszenia wydolności dróg oddechowych, w skutek przebudowy ścian oskrzeli. W terapii astmy stosuje się leki, które pomagają kontrolować przebieg choroby, głównie poprzez ograniczenie stanu zapalnego. Najczęściej są to wziewne sterydy. Są to tak zwane leki podtrzymujące. W sytuacji, w której dochodzi do ataków astmy, zażywa się natomiast leki działające doraźnie. Ich zadaniem jest rozkurczenie oskrzeli w czasie napadów duszności (zazwyczaj przyjmuje się je przez inhalator). Jeśli po 20 minutach od ich podania, stan chorego nie poprawi się, należy podać kolejną dawkę. Jeśli i ta nie pomoże, konieczne jest wezwanie pomocy medycznej.
Dodatkowo osoby chore muszą pamiętać o działaniach profilaktycznych. Mowa tu o unikaniu kontaktu z alergenami, częstym odkurzaniu domu czy unikaniu wysiłku fizycznego. Podczas ataku choroby nie należy panikować, aby nie nasilić jej objawów. Należy też siedzieć lub stać, podpierając się np. o stół. Nie należy przyjmować pozycji leżącej, która utrudnia oddychanie. Warto pamiętać, że nieleczona astma może prowadzić do rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, nadciśnienia płucnego czy rozedmy płuc.
