Czym jest epilepsja i czy stanowi poważne zagrożenie?
Epilepsja, zwana również padaczką, to schorzenie mózgu o neurologicznym podłożu. Obraz kliniczny tego schorzenia jest niejednorodny, co oznacza, że objawy epilepsji mogą być różne u poszczególnych pacjentów. Powstawanie choroby wynika z nieprawidłowego funkcjonowania komórek nerwowych w mózgu. Nagłe ich wyładowanie prowadzi do wystąpienia napadu padaczki, który objawia się silnymi drganiami ciała, często towarzyszącymi utracie świadomości.
Padaczka jest często diagnozowanym neurologicznym schorzeniem, które może pojawić się w każdym wieku. Jeśli jest odpowiednio leczona, nie stanowi zagrożenia dla życia. Ważne jest jednak jak najwcześniejsze zdiagnozowanie tej choroby i wprowadzenie odpowiedniej farmakoterapii.
Jakie są przyczyny padaczki? Co powoduje wystąpienie ataku padaczki - jakie są przyczyny epilepsji?
Objawy znacznej części społeczeństwa związane z epilepsją są kojarzone z drgawkami i utratą świadomości. Jednakże, w zależności od rodzaju schorzenia, napadowi padaczkowemu może towarzyszyć brak drgawek, a jedynymi objawami mogą być trudności w mowie lub mrowienie w kończynach. Istnieją sytuacje, które mogą wywołać atak padaczki u osoby cierpiącej na tę chorobę:
- spożycie alkoholu,
- brak odpowiedniej ilości snu, zmęczenie,
- zbyt intensywny wysiłek fizyczny i psychiczny,
- infekcje (u dzieci drgawki mogą być spowodowane wysoką gorączką),
- bywanie w mocno oświetlonym pomieszczeniu z migoczącym światłem.
Po zakończeniu ataku padaczki, osoba chora zazwyczaj odczuwa silne zmęczenie, a także ból i zawroty głowy. Wraz z postępem choroby, pacjenci często są w stanie zidentyfikować, jakie sytuacje powodują u nich atak padaczki.
Padaczka u dziecka - jakie przyczyny?
Padaczka nie stanowi jedynego powodu występowania napadów u dzieci. To schorzenie nie jest związane z problemami psychicznymi i nie musi mieć wpływu na poziom inteligencji dziecka. W przypadku mniej niż połowy małych pacjentów, napady drgawkowe łączą się z różnymi problemami występującymi w mózgu, które wywołują ataki.
Najczęstsze przyczyny padaczki u dziecka to:
- infekcje zakaźne (na przykład zapalenie opon mózgowych lub zapalenie mózgu),
- wrodzone misformacje mózgu,
- poważne urazy mózgu,
- zaburzenia metaboliczne,
- guzy mózgu,
- wrodzone wady naczyniowe,
- udar
- zaburzenia chromosomalne.
U ponad połowy dzieci z padaczką, schorzenie to jest idiopatyczne, co oznacza, że nie można stwierdzić sprecyzowanej przyczyny choroby lub problemów z mózgiem. Większość dzieci z idiopatyczną padaczką ma inne przypadki tego schorzenia w swojej rodzinie.
Jakie są najczęstsze przyczyny padaczki u osób dorosłych?
U większości pacjentów, przyczyna padaczki pozostaje nieznana, a do głównych czynników, które mogą przyczyniać się do jej wystąpienia u dorosłych, należą:
- obrażenia głowy,
- guzy w centralnym układzie nerwowym,
- choroby neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane,
- udar mózgu,
- guzy mózgu,
- wady naczyniowe w mózgu.
Jakie wyróżniamy rodzaje napadów padaczki?
Na przebieg napadów epilepsji wpływa głównie położenie i liczba komórek, które są odpowiedzialne za rozwój tej choroby. Podzielenie i rozpoznanie różnych rodzajów napadów umożliwia zastosowanie odpowiedniego leczenia, które jest dokładnie dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Napady i ataki epileptyczne można klasyfikować w sposób następujący:
-
Napady uogólniona
Przykładowe podziały tego typu ataków to:
- napad toniczny - polegający na nagłym, silnym skurczu wielu grup mięśniowych.
- napad atoniczny - charakteryzujący się nagłą utratą napięcia mięśniowego i osłabieniem ciała.
- atak nieświadomości - manifestujący się nagłą utratą świadomości u pacjenta.
- napad miokloniczny - przypadający na krótkie, trwające do pięciu sekund zrywy różnych partii mięśni, najczęściej rąk.
- Atak toniczno-kloniczny - najbardziej charakterystyczny objaw epilepsji, przejawiający się utratą świadomości, skurczami mięśni ciała oraz przygryzieniem języka, a następnie silnymi drganiami ciała, towarzyszoną przyspieszeniem akcji serca.
-
Napady padaczkowe ogniskowe
Ich rozwój wynika z nadmiernego wyładowania elektrycznego komórek nerwowych w określonym obszarze struktury mózgowej.
Możemy je podzielić na:
- napad prosty - cechuje się wystąpieniem deficytów w funkcji ruchowej, czuciowej lub psychicznej, przy czym pacjent zachowuje świadomość w czasie jego trwania.
- napad złożony - również objawia się podobnymi deficytami ruchowymi, czuciowymi lub psychicznymi, ale towarzyszy mu utrata świadomości pacjenta.
Dokładna diagnoza pacjenta i identyfikacja konkretnego ataku epilepsji umożliwia dostosowanie leczenia do jego indywidualnych potrzeb. Tego rodzaju podejście daje szanse na przywrócenie normalnego funkcjonowania osoby cierpiącej na padaczkę.
Jakie wyróżniamy objawy padaczki?
Objawy padaczki mogą być różne i różnią się w zależności od typu padaczki oraz obszaru mózgu, który jest zaangażowany. Do najczęstszych objawów padaczki możemy zaliczyć:
- Nagłe drgawki: To najbardziej charakterystyczny objaw padaczki. Drgawki mogą objawiać się jako niekontrolowane ruchy ciała, utrata świadomości, grymasy twarzy itp.
- Utrata świadomości: Niektóre formy padaczki prowadzą do utraty świadomości, czasem tylko na kilka sekund.
- Nietypowe zachowanie: W niektórych przypadkach osoba z padaczką może wykazywać nietypowe zachowanie, takie jak mimowolne ślinienie się, grymaszenie, mruganie itp.
- Utrata pamięci: Po drgawkach osoba może doświadczać utraty pamięci dotyczącej okresu przed lub po drgawkach.
- Ból głowy: Niektórzy pacjenci z padaczką doświadczają bólów głowy przed lub po drgawkach.
Ile trwa atak, napad padaczki?
Atak padaczki niezależnie od jego rodzaju najczęściej trwa od kilku sekund do nawet 3 minut.
Napad padaczki, w zależności od przyczyny i zakresu uszkodzenia mózgu, może objawiać się zupełnie odmiennymi oznakami klinicznymi. W wyniku różnorodnych czynników i rozwoju choroby, mogą wystąpić różnego rodzaju stany i zespoły padaczkowe.
Czym jest stan padaczkowy?
Stan padaczkowy to poważny stan związany z padaczką, charakteryzujący się ciągłymi drgawkami lub serią drgawek, które występują jedna po drugiej bez powrotu do normalnego stanu między nimi. Stan padaczkowy jest sytuacją nagłą i wymaga pilnej interwencji medycznej, ponieważ może być groźny dla życia.
Istnieją dwie główne kategorie stanu padaczkowego:
- Stan padaczkowy nieleczony (status epilepticus nieleczony): W tym przypadku drgawki trwają dłużej niż 5 minut lub występują serię drgawek, a osoba nie odzyskuje przytomności między nimi. Stan padaczkowy nieleczony jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
- Stan padaczkowy leczony (status epilepticus leczony): W tym przypadku drgawki trwają dłużej niż 5 minut, ale osoba otrzymała już leczenie przeciwpadaczkowe. Stan padaczkowy leczony również wymaga szybkiej interwencji, ponieważ drgawki mogą nie ustąpić pomimo leczenia.
Przyczyny stanu padaczkowego mogą być różne, takie jak nagłe zaprzestanie stosowania leków przeciwpadaczkowych, infekcje mózgu, urazy czaszkowo-mózgowe, guzy mózgu lub inne czynniki wywołujące drgawki.
Jak się zachować w przypadku ataku padaczki? - Pierwsza pomoc
Nagły i ciężki napad padaczki zazwyczaj wzbudza lęk u osób, które go obserwują. Zrozumienie zasad udzielania pierwszej pomocy osobom dotkniętym atakiem padaczki jest istotne w celu minimalizacji ryzyka ich urazu podczas napadu.
Pierwsza pomoc dla osób mających atak padaczki obejmuje:
- Usunięcie wszelkich przedmiotów, które mogą spowodować uraz podczas drgawek.
- Podłożenie miękkiego przedmiotu, takiego jak poduszka, koc lub własna ręka, pod głowę pacjenta.
- Usunięcie wszelkich przedmiotów z jamy ustnej pacjenta, które mogą spowodować zadławienie.
- Jeśli to możliwe, należy ułożyć pacjenta w bezpiecznej pozycji na boku, aby chronić go przed zakrztuszeniem.
W żadnym przypadku nie należy przytrzymywać drgających kończyn ani głowy osoby podczas ataku padaczki. Tego rodzaju działanie może spowodować uszkodzenie mechaniczne kręgosłupa lub kończyn.
Rozpoznanie padaczki - na czym polega?
Rozpoznanie padaczki polega na dokładnej ocenie objawów, historii medycznej pacjenta, badań neurologicznych oraz wyników badań diagnostycznych. Proces ten jest przeprowadzany przez lekarza, zwykle neurologa lub epileptologa. Oto, jak wygląda proces diagnozowania padaczki:
- Wywiad medyczny: Lekarz rozpoczyna ocenę od dokładnego wywiadu medycznego. Pacjent lub opiekunowie zostaną zapytani o objawy, częstotliwość i rodzaj drgawek, ich czas trwania, okoliczności wystąpienia, jak również o wszelkie czynniki wyzwalające, takie jak stres czy brak snu. Ważne jest również pytanie o historię rodzinnych przypadków padaczki lub innych zaburzeń neurologicznych.
- Badanie neurologiczne: Lekarz przeprowadza dokładne badanie neurologiczne, które obejmuje ocenę funkcji mózgu, układu nerwowego i zmysłów. To może pomóc w wykryciu ewentualnych deficytów neurologicznych.
- Elektroencefalografia (EEG): Jest to kluczowe badanie diagnostyczne w rozpoznawaniu padaczki. Podczas EEG rejestrowane są elektryczne aktywności mózgu przy użyciu elektrod umieszczonych na skórze głowy. Charakterystyczne wzorce fal mózgowych mogą dostarczyć informacji na temat obecności i rodzaju padaczki.
- Badania obrazowe: Obrazowanie mózgu, takie jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI), może pomóc w wykryciu ewentualnych zmian strukturalnych w mózgu, takich jak guzy, blizny po urazach lub inne nieprawidłowości.
- Badania dodatkowe: W niektórych przypadkach mogą być przeprowadzane dodatkowe badania, takie jak badania laboratoryjne w celu wykluczenia innych chorób lub zaburzeń metabolicznych, które mogą powodować drgawki.
- Monitorowanie ambulatoryjne: W niektórych przypadkach pacjent może być monitorowany podczas normalnych aktywności za pomocą przenośnego urządzenia EEG, aby zarejestrować drgawki w naturalnych warunkach.
- Wywiad świadka: Jeśli to możliwe, lekarz może rozmawiać z osobami, które były świadkami drgawek pacjenta, aby uzyskać dodatkowe informacje na temat przebiegu i objawów drgawek.
Leczenie padaczki - poznaj sposoby
Sposobem który jest najczęściej stosowany do leczenia padaczki jest farmakoterapia za pomocą leków przeciwpadaczkowych. Te substancje nie zwalczają przyczyny choroby, ale zapobiegają nawrotom napadów padaczkowych. Do tego typu leków należą walproiniany, benzodiazepiny i barbiturany.
U około 30-40% pacjentów z padaczką leki okazują się nieskuteczne (zwane padaczką lekooporną). W takich przypadkach rozważane jest leczenie operacyjne (chirurgiczne usunięcie ogniska padaczkowego), stymulacja nerwu błędnego lub specjalna dieta ketogenna, pod ścisłą opieką lekarza i dietetyka.
Źródła:
- World Health Organization. Epilepsy. Accessed December 2020. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/epilepsy
- P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika – podręcznik chorób wewnętrznych 2022/2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
