Czym jest łuszczyca?
Łuszczyca jest chorobą przewlekłą, ogólnoustrojową i nawracającą. Oznacza to, że jej objawy naprzemiennie pojawiają się i ustępują. Chorobie tej towarzyszy stan zapalny, objawiający się zmianami skórnymi. Dolegliwość ta należy do chorób autoimmunologicznych i występuje niezależnie od płci. Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną. Może jednak cechować się różnym nasileniem – od form łagodnych, o niewielkich wykwitach na skórze, po postać ciężką, której towarzyszą wysięki. W niektórych przypadkach u chorych może dojść nawet do łuszczycowego zapalenia stawów. Łuszczyca jest chorobą dziedziczną, wielogenową. Warto też pamiętać, że łuszczyca jest jedną z najczęstszych, przewlekłych chorób skóry.
Typy łuszczycy
Dolegliwość ta dzieli się na dwa typy.
- Łuszczyca typu 1, która związana jest z uwarunkowaniami genetycznymi. Pojawia się przed końcem 40 roku życia (najczęściej w wieku 15 - 20 lat) lub we wczesnym dzieciństwie. Wyróżnia ją dość ciężki przebieg i trudne leczenie.
- Łuszczyca typu 2 to tak zwana łuszczyca późna. Jej objawy ujawniają się pomiędzy 50 a 70 rokiem życia. Ma łagodniejszy przebieg niż łuszczyca typu 1 i związana jest z uwarunkowaniami środowiskowymi.
Jak wygląda łuszczyca — objawy
W przebiegu choroby na skórze pojawia się wykwit pierwotny, czyli okrągłe lub owalne, płaskie grudki, będące pierwszymi objawami łuszczycy. Są one zaczerwienione, czerwonobrunatne lub różowawe. Ich brzeg jest bardzo wyraźny, a powierzchnia z czasem zaczyna się złuszczać. Mówimy wtedy o powstaniu tzw. blaszki łuszczycowej. Grudki mają tendencję do zlewania się i zajmowania większych obszarów na ciele. W miejscu ich pojawienia się skóra staje się sucha. Samoczynne odpadanie lub celowe zdrapywanie kolejno pojawiających się łusek sprawia, że skóra w tym miejscu staje się gładka i błyszcząca. Zjawisko to zwane jest stanem świecy stearynowej.
Innymi objawami, pozwalającymi na rozpoznanie łuszczycy, są także:
- objaw Auspitza – gdy skóra objęta zmianami jest na tyle wrażliwa, że w przypadku jej potarcia, dochodzi do kropelkowatego krwawienia (będącego wynikiem uszkodzenia naczyń krwionośnych). Najczęściej ma to miejsce w miejscu zdrapywania wspomnianych wcześniej blaszek (łusek).
- objaw Kobnera – jest typowy dla aktywnej formy łuszczycy. Przejawia się tym, że w miejscu nawet łagodnego zadrapania czy nakłucia naskórka, po tygodniu czy dwóch dochodzi do pojawienia się zmian łuszczycowych, wzdłuż wcześniejszego uszkodzonego naskórka.
Przyczyny łuszczycy
Niestety dokładne przyczyny rozwoju łuszczycy nie są do końca rozpoznane. Uznaje się, że jest to choroba wieloczynnikowa i wielogenowa. Wśród ogólnych przyczyn, które zwiększają ryzyko zachorowania na łuszczycę, można natomiast wymienić:
- czynniki genetyczne — w tym polimorfizm genu HLA-Cw6,
- czynniki środowiskowe — przebyte infekcje, palenie tytoniu, przewlekły stres, spożywanie alkoholu, okres menopauzy, ciąża i poród, zażywanie niektórych leków,
- czynniki immunologiczne — zaburzenia w funkcjonowaniu limfocytów T (należących do komórek układu odpornościowego).
Rodzaje łuszczycy
Łuszczyca zwyczajna (łuszczyca plackowata) jest jednym z najczęściej występujących (80%-90% przypadków) rodzajów łuszczycy. Jej pierwsze objawy pojawiają się na kolanach, łokciach, dłoniach, stopach, paznokciach, brzuchu czy na owłosionej skórze głowy. W przypadku łuszczycy zwykłej jej najczęstszymi symptomami są wspomniane wcześniej wypukłe, owalne i pokryte srebrzystą łuską grudki lub "placki", wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry.
Łuszczyca krostkowa – w tej odmianie choroby skóra, na której widoczne są zmiany, jest czerwona. Łuszczyca tego rodzaju wyróżnia się opuchnięciem i krostami (z czerwoną obwódką), którym towarzyszy ropna wydzielina. W przypadku łuszczycy krostkowej można obserwować przesuszenie i świąd skóry oraz jej wrażliwość na dotyk, w miejscach zmienionych chorobowo.
Dolegliwość ta występuje w dwóch postaciach – miejscowej (obejmującej głównie dłonie i stopy) oraz uogólnionej, która jest ciężką postacią łuszczycy. W przypadku objawów pojawiających się na stopach może dochodzić do ich opuchnięcia, co utrudnia poruszanie się. Dodatkowo mogą pojawić się bolesne, głębokie i krwawiące pęknięcia.
Łuszczyca stawowa, inaczej zwana łuszczycowym zapaleniem stawów — objawia się przewlekłym zapaleniem stawów oraz łuszczycą skóry. Ta przewlekła choroba może zaatakować kilka stawów jednocześnie. Objawami, jakie towarzyszą łuszczycy tego rodzaju, są także: sztywność stawów, ich obrzęk oraz bolesność. Ten typ łuszczycy najczęściej atakuje palce stóp, dłoni oraz okolice kręgosłupa. Nieleczona łuszczyca może doprowadzić do nieodwracalnych zmian i deformacji stawów, a w konsekwencji do kalectwa. Zazwyczaj jednak choroba nie ma ostrego przebiegu.
Łuszczyca paznokci — występuje jako osobny objaw lub współistnieje ze zmianami łuszczycowymi. W przebiegu tej dolegliwości na płytce paznokcia powstają wgłębienia punktowe, które układają się liniowo lub są rozproszone. Ponieważ w chorobie zajęte jest łożysko paznokcia, zauważalne staje się żółte zabarwienie wspomnianych wgłębień. W cięższych przypadkach może dochodzić do oddzielania się płytek paznokciowych. Paznokcie stają się też zgrubiałe, kruche, bruzdowate, białożółte i matowe. Osobom chorym na łuszczycę tego typu, często też towarzyszy łuszczyca stawowa.
Łuszczyca kropelkowa — zmiany, które pojawiają się na powierzchni ciała, mają postać niewielkich grudek, przypominających kropelki. Widoczne są na czubku głowy, tułowiu i kończynach. Zazwyczaj objawy łuszczycy kropelkowej pojawiają się po przebytej infekcji górnych dróg oddechowych, wywołanej paciorkowcami. Tego rodzaju łuszczyca występuje najczęściej u dzieci. Jej objawy ustępują po kilku miesiącach.
Łuszczyca wysiękowa (inaczej łuszczyca odwrócona) — postać łuszczycy wysiękowej manifestuje się na fałdach skórnych. W przeciwieństwie do łuszczycy zwyczajnej nie wyróżnia się zrogowaceniem i łuskami, ale ogniskami rumieniowatymi. Zmiany skórne obejmują pachy, pachwiny, okolice pępka, skórę między pośladkami oraz powierzchnię skóry pod biustem. Objawy pojawiają się najczęściej w wyniku stresu, przyjmowania leków przeciwdepresyjnych lub beta-blokerów i antybiotyków.
Łuszczyca owłosionej skóry głowy — tego rodzaju odmiana łuszczycy to choroba, która objawia się czerwonymi plamami lub wykwitami, przypominającymi tarczki pokryte srebrzystą łuską. Są one wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Zazwyczaj pojawiają się w obrębie owłosionej skóry głowy, ale mogą też wychodzić poza nią, pojawiając się na czole, karku i na uszach. Łuszczyca skóry głowy wyróżnia się świądem.
Łuszczyca a atopowe zapalenie skóry (AZS)
Łuszczyca jest przewlekłą chorobą, która może dawać objawy podobne do tych, które wywołuje atopowe zapalenie skóry. Także i ta dolegliwość może ujawnić się na dowolnym etapie życia i podobnie jak łuszczyca, powoduje zmiany na skórze. Dodatkowo występują one w niemalże tych samych miejscach. Jak więc odróżnić od siebie te dwie choroby?
Przede wszystkim zmianom skórnym w przebiegu łuszczycy towarzyszy zazwyczaj srebrzysta łuska, której z kolei brakuje w zmianach wywołanych atopowym zapaleniem skóry. Dodatkowo łuszczyca najczęściej objawia się u osób starszych (po 15 roku życia), a AZS może pojawiać się już u kilkulatków. W większości przypadków aktywna postać łuszczycy wyróżnia się intensywnym swędzeniem, które towarzyszy powstającym zmianom. W przypadku AZS objaw ten nie występuje lub nie jest tak nasilony.
Łuszczyca a atopowe zapalenie skóry (AZS)
Łuszczyca jest przewlekłą chorobą, która może dawać objawy podobne do tych, które wywołuje atopowe zapalenie skóry. Także i ta dolegliwość może ujawnić się na dowolnym etapie życia i podobnie jak łuszczyca, powoduje zmiany na skórze. Dodatkowo występują one w niemalże tych samych miejscach. Jak więc odróżnić od siebie te dwie choroby?
Przede wszystkim zmianom skórnym w przebiegu łuszczycy towarzyszy zazwyczaj srebrzysta łuska, której z kolei brakuje w zmianach wywołanych atopowym zapaleniem skóry. Dodatkowo łuszczyca najczęściej objawia się u osób starszych (po 15 roku życia), a AZS może pojawiać się już u kilkulatków. W większości przypadków aktywna postać łuszczycy wyróżnia się intensywnym swędzeniem, które towarzyszy powstającym zmianom. W przypadku AZS objaw ten nie występuje lub nie jest tak nasilony.
Jakie są sposoby leczenia łuszczycy?
W przypadku łuszczycy stosuje się środki cofające lub łagodzące objawy tej choroby. Sama choroba jest niestety nieuleczalna. Należy więc podejmować takie działania, dzięki którym choroba przechodzi w stan uśpienia, a na skórze przestają pojawiać się wykwity. Sposoby leczenia łuszczycy zależą głównie od jej rodzaju, przebiegu oraz tego, jak duży obszar ciała zajmują zmiany skórne. Jeśli są one lekkie i obejmują mniej niż 1/4 powierzchni ciała, stosuje się leczenie miejscowe. W przypadku większych zmian włącza się leczenie ogólne.
Leczenie miejscowe
Bardzo często leczenie łuszczycy ma charakter miejscowy i polega na stosowaniu preparatów, które ograniczają nadmierne namnażanie się komórek naskórka lub działają przeciwzapalnie. Leki te często mają postać kremów lub maści na łuszczycę. Można tu wyróżnić:
- środki keratolityczne — zmniejszają liczbę łusek i zmiękczają powstające zmiany, dzięki czemu działanie innych preparatów jest skuteczniejsze (lepiej się wchłaniają),
- glikokortykosteroidy miejscowe lub analogi witaminy D3 - wyróżniają je właściwości przeciwzapalne i ograniczające namnażanie komórek,
- maści sterydowe — o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwzłuszczających,
- emolienty — o właściwościach nawilżających, łagodzących świąd,
- inhibitory kalcyneuryny - o właściwościach przeciwzapalnych, często stosowane w miejscach intymnych.
Leczenie zabiegowe
Oprócz maści farmakologicznych w leczeniu objawów łuszczycy można stosować także różne zabiegi. Należą do nich:
- fototerapia — pacjent poddawany jest naświetlaniu światłem UVB,
- fotochemioterapia — gdzie chorzy naświetlani są promieniowaniem UVA po podaniu leku uwrażliwiającego na światło.
Zabiegi te niszczą aktywne limfocyty T w miejscu powstałych zmian, co spowalnia namnażanie komórek i zmniejsza stan zapalny.
Leczenie ogólne
Dodatkowo w leczeniu łuszczycy stosuje się następujące leki:
- metotreksat — to lek cytostatyczny, spowalniający szybkie namnażanie się komórek,
- cyklosporyna A —silny lek immunosupresyjny, czyli spowalniający proces wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych,
- retinoidy — ich rolą jest normalizowanie szybkiego namnażania komórek (proliferację) i ograniczanie stanu zapalnego,
- leki biologiczne — działają na konkretne cytokiny, biorące udział w immunopatogenezie łuszczycy.
Wraz z leczeniem pacjenci powinni pamiętać o właściwej pielęgnacji ciała. Warto na przykład stosować dziegieć brzozowy, który wykazuje właściwości przeciwzapalne i ogranicza świąd. Warto używać go w przypadku łuszczycy głowy. Stany zapalne łagodzi także olejek z drzewa herbacianego. Należy także pamiętać, że ograniczenie stresu może zmniejszać prawdopodobieństwo pojawiania się objawów choroby.
