Czym jest trądzik?
Trądzik pospolity to jedna z najczęstszych chorób skóry. Jest to dolegliwość przewlekła, związana z wydzielaniem nadmiernej ilości łoju i zbyt silnym rogowaceniem ujść mieszków włosowych. Choroba ta powoduje powstawanie zmian w postaci grudek, pryszczy, guzków i zaskórników (otwartych i zamkniętych) czy torbieli ropnych. Najczęściej pojawiają się one na twarzy, choć choroba może zaatakować także plecy i dekolt. Zmianom skórnym towarzyszyć może proces zapalny. Najczęściej trądzik jest przewlekłą chorobą nastolatków, chociaż dolegliwość ta może pojawić się także u osób dorosłych.
Jak powstaje trądzik?
Ujście mieszka włosowego powinno być na tyle szerokie, aby skutecznie odprowadzać łój z produkujących go gruczołów. Zdarza się jednak, że zostaje ono zatkane. Dzieje się tak, gdy zaburzeniu ulega proces rogowacenia skóry. W takiej sytuacji dochodzi do zbyt intensywnego namnażania komórek, a następnie ich obumierania. Komórki te zamiast złuszczać się, gromadzą się przy ujściu mieszka, powodując jego zatykanie. W efekcie łój nie może wydostać się na powierzchnię skóry, przez co gromadzi się w mieszku, wypełniając go i powodując jego "puchnięcie".
Zatkany mieszek to "idealne" siedlisko dla bakterii, powodujących powstawanie stanu zapalnego. W momencie, w którym ściany zwiększającego swoją objętość mieszka zaczynają pękać, zakażenie bakteryjne atakuje przylegające do niego komórki skóry twarzy. Objawia się to zaczerwienieniem, powstawaniem krost i grudek, które zaczynają być widoczne na powierzchni skóry. Z czasem może dochodzić do ich zlewania się, a tym samym do powstania torbieli ropnych.
Jakie są przyczyny powstawania trądziku?
Główną przyczyną trądziku jest nadmierna ilość produkowanego łoju, który naturalnie nawilża skórę. Nie istnieje jednak jedna, konkretna przyczyna tej choroby. Są one różne, w zależności od typu trądziku. Możemy jednak wyszczególnić kilka ogólnych czynników, które sprzyjają powstawaniu zmian trądzikowych. Są to:
- uwarunkowania genetyczne,
- niewłaściwa higiena twarzy,
- nieodpowiednia pielęgnacja skóry,
- zła dieta,
- zaburzenia gospodarki wodnej,
- zmiany hormonalne w organizmie,
- spożywanie alkoholu,
- brak higieny snu,
- zaburzenia odporności organizmu,
- stres, zwiększający produkcję kortyzolu, pobudzającego produkcję sebum.
Wśród przyczyn powstawania trądziku możemy także wyróżnić przyczyny kliniczne, związane np. ze stanami chorobowymi oraz przyczyny zewnętrzne, jak na przykład zażywanie leków, stosowanie kosmetyków czy nawet rodzaj wykonywanego zawodu.
Trądzik pospolity (zwyczajny)
U większości osób bardzo często występuje trądzik pospolity. Jego głównym objawem są grudki i zaskórniki. Jest najczęstszym z wariantów tej choroby, nazywanym też trądzikiem młodzieńczym. Najczęściej bowiem pojawia się w okresie dojrzewania. Za jego rozwój odpowiadają męskie hormony (androgeny), dlatego dolegliwość ta dotyka głównie chłopców (rzadziej dziewczęta). Po okresie pokwitania trądzik ustępuje samoczynnie. Jednak w czasie trwania choroby, należy podjąć leczenie, aby uniknąć powstawania blizn, które pozostaną na całe życie. Ta odmiana choroby dzieli się na kilka odmian trądziku pospolitego:
- trądzik zaskórnikowy - osoby cierpiące na trądzik tego rodzaju, mierzą się z problemem zaskórników. Nie dochodzi jednak do powstania stanu zapalnego mieszków włosowych i gruczołów łojowych. Jest to najłatwiejsza w leczeniu postać omawianej dolegliwości.
- trądzik guzkowo-cystowy - tego rodzaju odmiana trądziku przybiera postać cyst ropnych.
- trądzik grudkowo-krostkowy - w przypadku tej postaci trądziku, na skórze pojawiają się znane wszystkim pryszcze, czyli grudki i krostki.
- trądzik piorunujący - spośród wszystkich odmian trądziku ta postać jest wyjątkowo trudna w leczeniu i ma ciężki przebieg. Dochodzi w niej do powstania bolesnych, ropnych zmian o charakterze zapalnym. Mogą mieć charakter martwiczy. Dolegliwości mogą obejmować także układ kostno-stawowy.
Warto pamiętać, że zaskórniki pojawiające się na twarzy, dzielą się na:
- otwarte - o ciemnym zabarwieniu na szczycie, mające na środku otwór, przez który wydobywa się łój i zrogowaciałe komórki,
- zamknięte - białawe, bez otworu na szczycie.
Trądzik ropowiczy
W przypadku trądziku ropowiczego dochodzi do powstawania ropnych zmian na skórze (a także twarzy, ramion, pleców czy klatki piersiowej). Powstałe torbiele mają czerwone zabawienie i są bolesne. Towarzyszą im zaskórniki i krosty. Niestety pojawienie się ich wszystkich może doprowadzić do powstania blizn po trądziku.
Trądzik bliznowaty
Trądzikowi ropowiczemu towarzyszyć może trądzik bliznowcowy (lub inaczej bliznowaty), często będący jego następstwem. Charakteryzuje go przerośnięta, stwardniała i guzowata skóra, tworząca tak zwane bliznowce. Odznaczają się one swoim kolorem i kształtem od skóry. Tego rodzaj trądzik pojawia się na skórze głowy lub karku i szyi.
Trądzik skupiony
Objawem trądziku tego rodzaju są ropne krostki, które najczęściej obejmują skórę twarzy, pleców a nawet pośladków. Są duże i mają tendencję do "zlewania się". Bez odpowiedniego leczenia także i ta forma trądziku może prowadzić do powstawania blizn na ciele.
Trądzik różowaty
Na występowanie trądziku tego rodzaju najbardziej narażone są osoby o skórze naczynkowej. Na początku objawy zmian są niewidoczne, za wyjątkiem powstawania czerwonych plam, głównie pod wpływem emocji, stresu czy ekspozycji na słońce. Mają one charakter napadowy. W takiej sytuacji dochodzi do rozszerzania i zwężania się naczyń krwionośnych, co w efekcie powoduje trwałe pogrubienie ich ścian. Ściany naczyń włosowaty tracą z kolei swoją szczelność, co sprzyja powstawaniu obrzęków i stanów zapalnych. Finalnie, po kilku miesiącach (lub nawet latach), pojawiają się zmiany grudkowo-kostkowe, obrzęki i przerosty.
Trądzik niemowlęcy
Na trądzik narażone są także noworodki (do 1 miesiąca życia) i niemowlęta (do 1 roku życia). Jest to odmiana trądziku pospolitego, jednak pojawiająca się tylko u najmłodszych. Przyczyny jego powstania nie są do końca znane, choć zakłada się, że wynikają ze zmian hormonalnych w ciele dziecka. Jego gospodarka hormonalna w kilka dni po narodzinach nie jest bowiem stabilna, ze względu na hormony matki, przekazane jeszcze podczas ciąży lub w okresie karmienia piersią. Dolegliwość ta mija samoistnie. Zmiany na skórze widoczne są na policzkach, czole, nosie i tułowiu.
Trądzik zawodowy
Ta odmiana choroby dotyczy głównie osób dorosłych, których warunki pracy są dość nieprzyjazne dla skóry twarzy. Dotyczy to pracy w miejscach, w których obecne są np. oleje, odczynniki chemiczne czy ropa naftowa. Substancje te oddziałują na mieszki włosowe, prowadząc do ich niszczenia. Powstające zmiany zapalne są bolesne, mają charakter guzkowaty i są rozległe. W wyniku tego trądziku powstają głębokie blizny.
Trądzik polekowy
Na skutek zażywania niektórych leków na skórze mogą zacząć pojawiać się grudki i krostki, zwłaszcza przy ujściach mieszków włosowych. Najczęściej trądzik występuje w czasie stosowania kortykosteroidów, barbituranów, czy leków przeciwtarczycowych - bez względu na to czy są zażywane doustnie czy miejscowo. Po ich odstawieniu objawy trądzikowe ustępują.
Trądzik kosmetyczny
Ten typ trądziku pojawia się na skutek stosowania pudrów lub kremów, nieodpowiednich dla cery skłonnej do trądziku. Zazwyczaj są to kosmetyki blokujące ujścia gruczołów łojowych (np. parafina, wazelina, silikon, olej kokosowy). Zatykają one ujścia mieszków włosowych, powodując stany zapalne.
Trądzik hormonalny
Trądzik ten zwany jest także androgennym. Może wystąpić w każdym wieku, a u osób dorosłych częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, zwłaszcza tych wchodzących w okres menopauzy. Związany jest ze zmianą gospodarki hormonalnej, która różni się w poszczególnych okresach życia. Głównym "winowajcą" jest w tym przypadku testosteron. Zwiększa on produkcję łoju, który powoduje zatykanie porów a tym samym tworzenie się zmian trądzikowych.
Trądzik samouszkadzający (neuropatyczny)
W okresie dojrzewania u młodych osób bardzo często pojawiają się zmiany skórne. Wiele osób nie akceptuje wtedy swojego wyglądu, nawet jeśli są to grudki i krostki o niewielkim nasileniu. Młode osoby chcą się ich jak najszybciej pozbyć, rozdrapując powstałe zmiany, wyciskając je lub usuwając przy użyciu narzędzi. W efekcie dochodzi do powstawania wtórnych zmian na skórze, które w fazie zaleczenia przekształcają się w strupy. Ich usuwanie (w celach estetycznych) prowadzi niestety do powstawania trwałych śladów, zwłaszcza, jeśli "zabiegi" te są wykonywane regularnie. W efekcie na twarzy powstają blizny i przebarwienia.
Trądzik martwiczy
Zmiany chorobowe w trądziku martwiczym są nawracającą chorobą mieszków włosowych. Objawia się ona zmianami grudkowatymi lub grudkowo-kostnymi, dość bolesnymi. Zmiany występują najczęściej na czole i w okolicy ciemieniowej, a także na twarz czy szyi. Na początku choroby zmiany skórne są niewielkie i przypominają swędzące krostki. Ulegają one niestety pogłębianiu i martwicy. Uszkodzone w ten sposób komórki pokrywają się strupami, które po odpadnięciu pozostawiają blizny. Choroba ta powoduje deformację linii włosów i łysienie w miejscu powstających zmian.
Leczenie trądziku pospolitego
Zazwyczaj, aby pozbyć się trądziku, konieczne jest wdrożenie prawidłowego leczenia. Pojawienie się trądziku powinno zatem zostać skonsultowane z lekarzem dermatologiem. Samodzielne radzenie sobie ze zmianami może nasilać objawy kliniczne trądziku, dlatego lepiej nie podejmować żądnych działań na własną rękę. Skuteczne leczenie skóry trądzikowej często wymaga stosowania kremów na trądzik lub przyjmowania leków. Mówimy tu więc o leczeniu zewnętrznym i leczeniu ogólnym. Na czym one polegają?
- Leczenie zewnętrzne polega na stosowaniu maści na trądzik, aerozoli, roztworów i żeli oczyszczających, nawilżających przeciwbakteryjnych i przeciwzapalnych. Jeśli zmiany na skórze są niewielkie, wystarczy wdrożyć leczenie miejscowe. Natomiast w przypadku powstawania torbieli ropnych, konieczne może być ich przecinanie i oczyszczanie. Leczenie trądziku wymaga też stosowania roztworów zawierających np. kwas salicylowy. W leczeniu zewnętrznym można też stosować nadtlenek benzoilu i aerozole z antybiotykami (neomecyna, klindamycyna czy tetracyklina). Preparaty na trądzik o działaniu miejscowym pozwalają ograniczać stany zapalne, prowadzić do zanikania trądziku lub złagodzić jego objawy.
- Leczenie ogólne polega na przyjmowaniu tabletek na trądzik, które mają działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Na początek przyjmuje się je w dużych dawkach, do czasu widocznej poprawy. Następnie dawkę można zmniejszać. W leczeniu trądziku ważne jest także przyjmowanie witamin PP, C i B, za wyjątkiem witaminy B12, która może nasilać objawy trądziku (często jest przyczyną trądziku polekowego). W leczeniu doustnym przyjmuje się zazwyczaj tetracykliny, minocykliny, doksycylinę czy erytromycynę. W przypadku dużego nasilenia objawów trądziku stosuje się kwas witaminy A, mający silne działanie przeciwłojotokowe i keratolityczne. Leczenie może trwać pół roku i więcej.
Aby szybko pozbyć się trądziku nie należy wyciskać zaskórników (czynność ta może prowadzić do wtórnego nadkażenia, zmian kolorytu skóry i powstawania blizn). Trądzik to choroba wyleczalna, która nie musi pozostawiać trwałych zmian w wyglądzie, o ile zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona. Po ukończeniu kuracji leczniczej konieczne jest prawidłowe dbanie o higienę skóry, stosowanie środków przeciwłojotokowych oraz złuszczających. Nie są wskazane kosmetyki o tłustej konsystencji, ani środki higieniczne o odczynie zasadowym. Należy także unikać kosmetyków z alkoholem.
