Antykoncepcja

Czym jest wskaźnik Pearla?

W roku 1932 roku Raymond Pearl opracował parametr, który pozwala określa skuteczność metod antykoncepcyjnych. Jest nim pomnożony przez 1200 stosunek liczby nieplanowanych poczęć do liczby badanych cykli, w odniesieniu do konkretnej metody antykoncepcji. Wskaźnik ten podaje informację, ile zapłodnień miało miejsce w ciągu roku na 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcji. Im niższa wartość wskaźnika, tym jest ona skuteczniejsza. Na dzień dzisiejszy WHO nie wykorzystuje jednak wspomnianego parametru, wyrażając w procentach skuteczność różnych metod ochrony przed ciążą.

Popularne metody antykoncepcji

Wśród metod antykoncepcyjnych wyróżnić można metody:

• mechaniczne: prezerwatywy, kapturki dopochwowe, błony dopochwowe i środki plemnikobójcze,
• hormonalne:  tabletki, plastry hormonalne, pierścień dopochwowy, zastrzyki hormonalne,
• antykoncepcja awaryjna, czyli tabletki "dzień po",
• metody trwałe: spirala (wkładka) i implant antykoncepcyjny,
• antykoncepcja naturalna: kalendarzyk, kontrola temperatury, obserwacja śluzu szyjkowego,
• abstynencję seksualną.

Prezerwatywa jako środek antykoncepcyjny

Prezerwatywa to bardzo popularny środek antykoncepcyjny dla mężczyzn – niedrogi i skuteczny. Według wskaźnika Pearla jego wartość wynosi od 3 do 14 punktów. Jej zaletą jest nie tyko ochrona przed nieplanowaną ciążą, ale także przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Skuteczność prezerwatywy w zapobieganiu ciąży zależy od warunków jej przechowywania (w tym temperatury) i terminu ważności produktu. Stosowanie przeterminowanej prezerwatywy wiąże się z ryzykiem jej pęknięcia. Używając tego środka ochrony, należy zwrócić uwagę, aby wraz z nim nie stosować niektórych lubrykantów (np. na bazie silikonu). Mogą oną one rozpuszczać prezerwatywę.

Błona dopochwowa

Inna nazwa tej mechanicznej metody antykoncepcji to krążek lub pessarium, który uniemożliwia przedostanie się plemników do kanału szyjki macicy. Jest to metalowy pierścień (elastyczny na tyle, aby się zginać), na którym znajduje się rozciągnięta gumowa błona. Posiada ona mały zbiorniczek w postaci wklęsłości, który można zapełnić środkiem plemnikobójczym, aby poprawić skuteczność tej metody antykoncepcji. Wskaźnik Pearla dla błony wynosi od 6 do 12 punktów.

Kapturek naszyjkowy

Ta metoda zapobiegania ciąży działa podobnie jak błona dopochwowa. Kapturek zakłada się na szyjkę macicy, do której powinien ściśle przylegać. Z tego powodu rozmiar kapturka musi dobrać lekarz ginekolog. Kapturek można założyć maksymalnie do 6 godzin przed stosunkiem. Należy też dopilnować, aby pozostał w pochwie co najmniej 8 godzin po stosunku, albo dłużej. Dzięki temu niwelowane jest ryzyko opóźnionego zapłodnienia, do którego mogłoby dojść podczas wyciągania kapturka. Współczynnik Pearla dla tej metody wynosi 20-40.

Środki plemnikobójcze

Ich inna nazwa to spermicydy. Są to chemiczne metody antykoncepcji, które stosuje się je w postaci globulek, żeli, kremów, pianek, tamponów, jako metodę doraźną lub wspomagającą stosowanie antykoncepcji innego rodzaju. Stosuje się je na około 30 minut przed stosunkiem, pozostając następnie w pozycji leżącej. Środki te sprawiają, że plemniki giną lub stają się nieruchome. Ich skuteczność w skali Pearla wynosi 8 do 31, więc jest dość niska. Większość środków plemnikobójczych utrzymuje swoje właściwości przez około 8 godzin.

Prezerwatywa dla kobiet

Jest to cienki, przezroczysty "balon", podłużnego kształtu, zakończony dwoma elastycznymi pierścieniami z każdej stron. Można go nosić przez 8 godzin. Może być wykonany z poliuretanów, nitrylu lub lateksu. Aplikacja tego rodzaju prezerwatywy wymaga wprawy i jest kluczowa dla zachowania skuteczności tej metody. Podczas jej stosowania należy uważać, aby w czasie wprowadzania członka do pochwy nie umiejscowić go pomiędzy ścianą pochwy a prezerwatywą. Tego rodzaju antykoncepcja izoluje nasienie od szyjki macicy, podobnie jak prezerwatywa dla mężczyzn. Chroni także przed chorobami wenerycznymi. W przypadku skuteczności tej metody wskaźnik Pearla wynosi od 5 do 25.

Antykoncepcja hormonalna - tabletki

Tabletki, jako hormonalne środki antykoncepcyjne, są najpopularniejszymi metodami planowania rodziny. Są też jednymi z najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Ich działanie polega na zatrzymaniu owulacji i zagęszczaniu śluzu, co uniemożliwia zapłodnienie komórki jajowej. Dzielą się na tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe i dwuskładnikowe.

• Pigułki jednoskładnikowe - zawierają w swoim składzie syntetyczny odpowiednik progesteronu - gestagen. Mogą je stosować kobiety z nadciśnieniem, migrenami i cukrzycą. U części kobiet mogą jednak powodować nieregularne krwawienia.
• Pigułki dwuskładnikowe - oprócz gestagenu zawierają dodatkowo estrogeny. Nie powinny ich stosować kobiety cierpiące na cukrzycę, migreny, nadciśnienie, zakrzepowe zapalenie żył, chorobę wieńcową czy choroby wątroby.

Tabletki hormonalne należy przyjmować regularnie, każdego dnia, o tej samej porze. Według wskaźnika Pearla skuteczność tej metody wynosi od 0,2 do 0,5. Niestety może być ona niższa wśród kobiet z otyłością lub nadwagą oraz przechodzących infekcje (np. terapię antybiotykami, infekcje układu pokarmowego). Pigułki antykoncepcyjne wydawane są na receptę. Zażywa się je na zasadzie 24+4 lub 21+7 (czyli liczba dni zażywania tabletek plus liczba przerwy). Negatywnymi skutkami stosowania antykoncepcji hormonalnej mogą być:

• wahania nastroju,
• spadek libido,
• wzrost masy ciała,
• trądzik
• bóle głowy.

Plastry hormonalne

Jest to alternatywna dla pigułek metoda antykoncepcji hormonalnej, a jej skuteczności według punktacji Pearla wynosi 0,9. W przeciwieństwie do środków doustnych, hormony uwalniane z plastrów antykoncepcyjnych trafiają bezpośrednio do krwiobiegu, omijając wątrobę. Sprawia to, że są bezpieczniejsze dla organizmu kobiety i mniej go obciążają. Wadą tej metody antykoncepcji jest ryzyko ich odklejenia podczas kąpieli lub na spoconym ciele (np. podczas wakacji w "ciepłych krajach"). Przeciwwskazaniem do używania plastrów są niektóre choroby przewlekłe, jak cukrzyca, padaczka czy podniesiony cholesterol. Nie powinny ich stosować kobiety cierpiące na otyłość.

Krążek dopochwowy

Ten elastyczny pierścień zawiera żeńskie hormony płciowe. Zakładany jest raz w miesiącu, dzięki czemu jest mniej inwazyjną metodą, chroniącą przed zajściem w ciążę, niż tabletki. Zawiera on żeńskie hormony płciowe, a jego rolą jest hamowanie owulacji. Według wskaźnika Pearla jego skuteczność wynosi 0,65. Skutkiem ubocznym tej metody zapobiegania ciąży mogą być infekcje układu płciowego, świąd, dyskomfort, trądzik, bóle głowy i spadek libido.

Zastrzyki hormonalne

Kobiety, które nie mogą lub nie chcą stosować pigułek, krążków lub plastrów, mogą zdecydować się na zastrzyk hormonalny, zawierający progesteron (a dokładnie jego syntetyczną wersję, czyli progestagen). Wykonuje się go co 3 miesiące. Mogą się na niego zdecydować kobiety karmiące piersią i te, które nie mogą korzystać z antykoncepcji zawierającej estrogeny. Wadą tej formy antykoncepcji jest brak możliwości jej odwrócenia, w przypadku gdy kobieta będzie czuć się niezbyt dobrze po iniekcji. Skuteczność antykoncepcji hormonalnej w postaci zastrzyku wynosi od 0,3 do 1,2 (według wskaźnika Pearla).

Tabletka "dzień po"

Jest to tak zwana antykoncepcja awaryjna. Pigułka zawiera wysoką dawkę syntetycznego progesteronu, który uniemożliwia uwolnienie się komórki jajowej do jajowodu. W efekcie niemożliwe staje się zapłodnienie i zagnieżdżenie zarodka w błonie śluzowej macicy. Stosowanie antykoncepcji hormonalnej tego rodzaju musi nastąpić w ciągu doby od stosunku bez zabezpieczenia, choć są preparaty, które można zażyć nawet do 5 dni. Ich skuteczność wynosi od 2 do 5 według skali Pearla.

Spirala antykoncepcyjna

Spirala, inaczej wkładka wewnątrzmaciczna, jest powszechnie stosowaną metodą antykoncepcji o skuteczności wynoszącej od 0,1 do 0,2. Ma ona kształt litery T. Na jej końcu znajdują się dwie nici, które pozwalają usunąć ją z macicy. Wkładka ma za zadanie uniemożliwić powstanie zarodka, czyli połączenie komórki jajowej z plemnikiem. Spośród poszczególnych metod antykoncepcji to właśnie ta metoda jest najbardziej skuteczna (nawet do 5 lat). Może być stosowana u kobiet karmiących piersią i tych, które nie mogą stosować antykoncepcji doustnej. Spirala musi zostać założona przez lekarza. Powinna być zakładana w ciągu tygodnia od wystąpienia miesiączki lub w trakcie krwawienia. Szyjka macicy jest wtedy naturalnie otwarta.

Wkładki domaciczne dzielą się na dwa rodzaje:

• spirale hormonalne - uwalniają małe dawki hormonów o działaniu antyestrogenowym, które hamują wzrost endometrium.
• wkładki zawierające miedź - uwalniają jony miedzi, która zmienia konsystencję śluzu, przez co plemniki nie mogą dostać się do komórki jajowej. Wkładka ta ma działanie plemnikobójcze, ponieważ powoduje delikatny stan zapalany, który pobudza produkcję leukocytów niszczących plemniki. Wkładki miedziane pozostają obojętne dla organizmu, co jest ważne dla niektórych kobiet ze względów zdrowotnych.

Implant antykoncepcyjny

Implant jest jednym z rodzajów antykoncepcji hormonalnej, z którego uwalniane są one przez okres 3 lat. Zakładanie implantu jest bezbolesne i polega na  umieszczeniu go pod skórą za pomocą aplikatora. Wszczepia się go pomiędzy 1 a 5 dniem cyklu. Ma postać małego, elastycznego pręcika. Wykazuje dużą skuteczność, a także jest bezpieczny w stosowaniu. Jest wskazany dla kobiet palących papierosy, mierzących się z cukrzycą czy nadciśnieniem.  Skuteczność tej metody według wskaźnika Pearla wynosi od 0 do 0,3! Efektem ubocznym stosowania implantu może być problem z miesiączkowaniem, bóle głowy, trądzik czy wzrost masy ciała. Jest metodą odwracalną.

Naturalne metody antykoncepcji

Do metod antykoncepcji zalicza się także naturalne metody. Niektóre kobiety stosują je ze względów światopoglądowych lub religijnych lub też, gdy metody mechaniczne i hormonalne z jakiegoś powodu nie są dla nich odpowiednie. O ile są one bezpieczne dla organizmu (z wyjątkiem ryzyka przenoszenia chorób wenerycznych), są mało skuteczne. Wymagają także dokładnego poznania i kontrolowania własnego organizmu, a dokładnie trzech parametrów:

• obserwację śluzu szyjkowego - gęsty oznacza dni niepłodne, wodnisty wskazuje na dni płodne,
• temperaturę - mierzoną w pochwie codziennie, o tej samej porze dnia - po owulacji wzrasta ona około 0,5 stopnia (jest to metoda niedokładna, ponieważ na temperaturę wpływać może infekcja czy stosowane leki),
• prowadzenie kalendarzyka własnego cyklu, na podstawie którego można wyznaczyć dni płodne.

Skuteczność naturalnej antykoncepcji to 25 punktów w skali Pearla. Z tego powodu na tą metodę powinny decydować się tylko te osoby, które biorą pod uwagę pojawienie się dziecka.